Λεξικό

Επιβράβευση προσώπου με τα λεγόμενα του οποίου συμφωνούμε. * Α γειά σου, καλά τα λες.*

Μύγα που ρουφά αίμα από ζώα και ανθρώπους. Εμφανίζεται κυρίως το καλοκαίρι.

Άδικη κατηγορία, συκοφαντία. * Με βρήκε μεγάλη αβανιά παιδάκι μου. Και να ειπείς ότι το 'κανα κιόλας. * Ζημιά χωρίς υπαιτιότητα.

Βοήθεια. * Έχει αβάντες αυτός, μη νοιάζεσαι. Εσύ κοίτα τι θ΄ απογίνεις. *

Παρακινώ, στηρίζω, ενισχύω κάποιον για να επικρατήσει.

Η ζημιά.

Αβάστακτος, που δεν αντέχεται * Αβάσταγος πόνος. *

Όποιος δεν έχει βαπτιστεί.

Ομελέτα με αυγά και παστό κρέας.

Ρίχνω αυγολέμονο στο φαγητό.

Είδος σκουληκιού. Προσκολλάται στους ζωντανούς οργανισμούς και ρουφά αίμα. Στο παρελθόν χρησιμοποιήθηκε στην ιατρική για αφαιμάξεις.

Απλόχερα, σπάταλα, χωρίς περιορισμούς, σε μεγάλη ποσότητα, * Αβέρτα οι συμβουλές απ΄ τους δάσκαλους.* * Φάε αβέρτα, υπάρχει φαγητό. *

Βοηθάω.

Αργά αργά – σιγά σιγά *Αγάλια, αγάλια γίνεται η αγουρίδα μέλι. * Σιγά, σιγά ωριμάζει.

Αγανάκτηση.

Οι βελονοειδής αποφύσεις από τα στάχια του σιταριού και άλλων δημητριακών. Τα *μουστάκια* τους.
Τα άγανα είναι μεταμορφωμένα φύλλα από τα οποία έχει απομείνει το κεντρικό νεύρο που περιβάλλεται από λίγο παρεγχυματικό ιστό. ( http://www.gaiapedia.gr).

Απότομα. * Άγαρμπα του φέρθηκα.*.

Ο ατσούμπαλος, αδέξιος, χοντροκομμένος, ο απότομος άνθρωπος. Που δεν έχει χάρη, τρόπους και ευγένεια.

Οι όρχεις.

Αέρας, άνεμος.

Η πάχνη, πρωινή δροσιά, έντονο διαπεραστικό κρύο και υγρασία.

Του Αγίου Βασιλείου. Την πρωτοχρονιά.

Αυτός που εκμεταλλεύεται τους άλλους, χωρίς αναστολές.

Το αγκάθι *Μου μπήκε μια αγκαθιά στο πόδι*.

Το μεταλλικό άγκιστρο στο πάνω μέρος στο αδράχτι.

*Δυο πουλακίδες αγκινιαστήκανε σήμερα*. Δυο νεαρές κότες έκαναν το πρώτο τους αυγό. Η διαπίστωση γινόταν από τη μικροποσότητα αίματος στο τσόφλι του αυγού.

Αναπνέω δύσκολα, βαριανασαίνω. Βογκάω από κόπο ή από πόνο. *Τι σε ΄βρε κι αγκομαχάς έτσι?*

Δύσπνοια, στεναχώρια, δυσκολία αναπνοής , ασφυξία *Με έπιασε αγκούσα, άνοιξε κανά παραθύρι*.

Η πόρπη. Το κούμπωμα της ζώνης.

Ακούω προσεκτικά. Αφουγκράζομαι.

Γωνία του καρβελιού. Θεωρείτο το καλύτερο κομμάτι . *Φάει την αγκωνή να σ' αγαπάει η πεθερά σου*.

Χτύπημα με τον αγκώνα. *Θα φας καμιά αγκωνιά*.

Παρατηρώ από μακριά, κοιτάζω απέναντι, βλέπω.

Απέναντι, αντίκρυ. *Βγήκα αγνάντια κι έκατσα*.

Τόπος σε ύψωμα, όπου κανείς έχει ορατότητα τριγύρω. *Βγες στο αγνάντιο να δεις αν έρχονται*.

Το κέντρο του χωριού, όπου είναι συνήθως τα περισσότερα μαγαζιά.

Σκούζω. Κλαίω πολύ δυνατά, γοερά.

Αυτός-η που, παρά την ηλικία του, έχει την όψη γέρου. Ο πρόωρα γερασμένος.

Όποιος ξύπνησε χωρίς να χορτάσει ύπνο.

Γκορτσιά. Η άγρια αχλαδιά.

Αυτά που έγιναν είναι απερίγραπτα, είναι ανείπωτα. * Τούτο που γένηκε είναι απ' τ΄ άγραφα!*.

Ο άνθρωπος που κάνει μεταφορές με ζώα, έναντι αμοιβής.

Προσπαθώ, παλεύω, κοπιάζω. *Τι αγωνιέσαι μωρή άλοτρη,τι μαζεύεις, μαζί σου θα τα πάρεις? *

Ευχέρεια, έλλειψη απασχόλησης, αργία, σκόλη.

Ευκαιρώ. Είμαι χωρίς υποχρεώσεις - εργασία. *Δεν είμαι αδειανός τούτο τον καιρό*.

Τα μερίδια από τα ακίνητα που κληρονόμησε κάθε ένα από τα αδέρφια.

Αμοίραστος.

Σκέφτομαι αρνητικά για κάποιον. *Μην αδικοβάνεις με το νου σου*.

Πληρωμένο ακριβά, με μεγάλη τιμή, αντί μεγάλης οικονομικής ζημίας. *Τον πλήρωσα αδρά*. *Πολύ καλό, μα το αγόρασε αδρά*.

Αρπάζω, γραπώνω, πιάνω κάτι βίαια·

Ξύλινη βέργα 30-40 εκ περίπου. Εξάρτημα της ρόκας. Λεπτή στις δύο άκρες και εξογκωμένη ελαφρά στο κέντρο. Πάνω της τυλίγεται το νήμα. Στο κάτω μέρος της βρίσκεται απαραίτητα το σφοντύλι κι στο πάνω μικρό άγκιστρο, το αγκίνι.

Αόρατο κακοποιό πνεύμα , ( στοιχειό, ξωτικό, νεράιδα), που προξενεί σωματικές, νευρικές ή ψυχικές παθήσεις στους ανθρώπους.

Το κιρκινέζι. Μικρό γεράκι που με ελαφρύ φτερούγισμα μένει ακίνητο στον αέρα. Λόγω αυτής της ικανότητας του μπορεί και ζευγαρώνει στον αέρα.

Αυτός που δεν ζεύτηκε, δεν μπήκε σε ζυγό.

Είδος κεντήματος (Αζούρ).

Αθέριστο. * Το κριθάρι στο καταράχι έμεινε άθερο να το φαν τα πρόβατα΄΄.

Ξεκούμπωτος.

Η Αθηνά.
Κύριο όνομα.

Γίνομαι άνθρωπος, ημερεύω.

Ο άνθρωπος.

Πήγαινε *Αϊ στο καλό σου, τράβα σπίτι σου κι άσε ήσυχη*.

Αισθάνομαι. * Αιστάνουμαι καλά τώρα*.

Ακαθάριστος.

Ο αταίριαστος.

Ο τεμπέλης, ο οκνηρός.

Ακέραιος, ολόκληρος.

Ατελείωτος μισοτελειωμένος *Έχει τη δουλειά άκιωτη*.

Ακλάδευτο αμπέλι.

Όποιος δεν έχει ο χωρίς απογόνους.

Ακολουθάω.

Μικρό φίδι. 

Ειδική πέτρα με την οποία τροχίζουν μαχαίρια , ψαλίδια κλπ. εργαλεία.

Φυτό που δεν έχει κοπεί η κορυφή του «κορφάδα», δεν έχει «κορφαδιστεί».

Ο ακούρντιστος

Αυτός που δεν έχει κουρευτεί. Ο ακούρευτος. *Γιατί έχεις άκουρα τα πρόβατα καλοκαίρι καιρό?*.

Ο σβέρκος, ο αυχένας

Εξετάζω τα πάντα στη παρά μικρή λεπτομέρεια, χωρίς όμως αυτό να έχει κάποια αξία αφού δε φέρνω και κάποιο αποτέλεσμα. Χάνω το χρόνο μου άσκοπα.

Ακοσκίνιστος, που δεν πέρασε από κρησάρα - κόσκινο.

Τρώω μικρή ποσότητα από ένα φαγητό, παίρνω γεύση. *Φάε λίγο να αρμυρίσεις'΄.

Όλος, ολάκερος, ολόκληρος.

Φωνάξω δυνατά από χαρά.

Διαλύω με φωνές ή ξύλο κάποιον.

Μεγάλη απόσταση. Πολύ μακριά. *Μακριά κι αλάργα*. *Έχουμε ένα χωράφι δυο ώρες αλάργο*.

Ξεμακραίνω, απομακρύνομαι.

Μακρινός *Από ξένο τόπο κι απ' αλαργινό…*.

Ξαφνιάζομαι, ταράζομαι, φοβάμαι.

Ελαφρύνω. Κάνω κάτι πιο ελαφρύ.

Αυτός πού βλέπει ξωτικά, φαντάσματα κλπ.

Αυτός που έχει ελαφριά κόκκαλα.

Άνθρωπος με λίγο μυαλό.

Πατώντας με ελαφρά βήματα.

Ο ευδιάθετος, ο εύθυμος, ο ευχάριστος.

Το χοιρινό λίπος στη λαήνα.

Αυτός που δεν έχει εκκλησιαστεί.

Το δημητριακό που πάει στο μύλο να αλεστεί, ή που έχει αλεστεί.

 Η αμοιβή του μυλωνά (σε χρήμα ή σε είδος (από το προϊόν που αλέθει). * Μπάτε σκύλοι αλέστε κι αλεστικά μη δίνετε*.

Το άροτρο.

Λησμόνησα, ξέχασα.

Ο αλήτης.

Αλλοίμονο. 'Αλιά από μένα'. 'Αλί και τρις αλί'

Η λίγδα. Η βρομιά από λίπος.

Αυτός που έχει βαθύ κόκκινο χρώμα, ο κατακόκκινος·

Συναλλαγή, δοσοληψία. *Με το δικό σου φάει και πιες κι αλισβερίσι μην κάνεις*.

Το νερό που παίρνουμε μετά το φιλτράρισμα ( σούρωμα), από το σταχτόνερο που έχουμε βράσει.

Τα ρούχα που θα αντικαταστήσουν αυτά που φοριούνται.

Αλλάζω έκφραση προσώπου. *Γιατί αλλαξομουτσούνιασες? Όλα δικά σου τα θες? *.

Αλλάζω στράτα, δρόμο. * Μόλις μ΄ είδε κακκάλωσε κι αμέσως αλλαξοστράτισε.*

Αλλάζω φαγητό από τα συνηθισμένα. *Θα μαγειρέψω κρέας να αλλαξοφαϊσουμε*.

Αλλάζω, μεταβάλω.

Παλαιότερα, άλλη φορά. *΄Αλλοτες πονεί κι άλλοτες όχι*.

Παλιός, μιας άλλης εποχής, από άλλοτε.

Αλλού * Αλλούθε πήγαινες, κι εδώ βρέθηκες?*.

Όχι του ίδιου, άλλου. *Αλλουνού παππά ευαγγέλιο*.

Μύγα η οποία βρίσκεται κυρίως στο άλογο.

Ο Θειικός χαλκός. Η γαλαζόπετρα.

Ο κλέφτης αλόγων.

Σκεύασμα φαρμακευτικό. (Καψαλοιφή).

Ο καημένος, ο δυστυχισμένος.

Ο πρώτος. * Ήρθα αλουπρώτος*.

Εκείνος που δεν έχει πλύνει τα μαλλιά του.

Τα αλεπουδάκια.

Η Αλεπού.

Γαβγίζω αδιάκοπα και με ένταση.
Ουσιαστικό Το αλύχτημα.

Ο μήνας Ιούλιος.

Σίγουρα, βέβαια. * - Ήρθες κιόλας? - Εμ τι νόμιζες, θα 'μενα αμανάτι?*.

 Τονίζει αυτό που λέχθηκε ή ακολουθεί στη συνέχεια. * Σήκω. Σήκω και φύγε. Δεν αντέχεσαι. Άμα πιά*.

Άθικτος, αγνός, ανέγγιχτος, πεντακάθαρος.

Το ενέχυρο, υποθήκη, παρακαταθήκη. *Μου τ' άφησε αμανάτι'. 'Έβαλε το χωράφι αμανάτι για να πάρει δάνειο*.

Φυτό τα άνθη του οποίου διατηρούν το χρώμα και το σχήμα κι όταν είναι ξερά.

Που δεν έχει ζευγαρώσει. (για ζώα).

Η μασχάλη.

Όχι βέβαια. * Αμδέ, που θα μου πεις εσύ τι να κάνω!*.

Πήγαινε - πηγαίνετε.
Συναντάται μόνο σε αυτά τα 2 πρόσωπα. * Άμε στο καλό, με την ευκή μου παιδάκι μου!΄΄.

Αυτά που δε εκστομίζονται εύκολα. Οι όρχεις των ζώων.

Ο σταθερός ο ακίνητος, ο αμετακίνητος.

Αμετάλλακτος, αναλλοίωτος.

*Το 'βαλε αμέτι μουχαμέτι*. Το 'βαλε πείσμα, σκοπό. Ντε και καλά, μεγάλη επιμονή. Αυτό και τίποτε άλλο.

Αμέτρητος

Ναι, βέβαια * - Θα 'ρθεις να πάμε? - Ναι αμέ*.

Ο αμοίραστος.

Αυτό που δε λέγεται, το απερίγραπτο.

Μεταλλική βάση κατασκευασμένη από μασίφ ατσάλι. Χρησιμοποιείται για σφυρηλάτηση μετάλλων.

Ο αμόνοιαστος, αυτός που δεν 'μονοιάει', δεν ζει αρμονικά με κάποιον άλλο.

Το πολύ φαγητό. *Έφαγε τον άμπακο*.

Σιδερένιος ή ξύλινος μοχλός, που τοποθετείται πίσω από την πόρτα για να εμποδίσει το άνοιγμά της.

Ασφαλίζω την πόρτα με αμπάρα.

Όποιος συνεχώς λέει και κάνει βλακείες.

Χωρίς μυαλά, ανοησία.

Οκνηρία, τεμπελιά *Μ΄ έχει πιάσει μια αμωρίλα*.

Ο τεμπέλης, ράθυμος, αργοκίνητος, οκνός.

Χωρίς βάθος ρηχά.

Σκανταλιά , διαβολιά, φασαρία.

Το κάθετο όργωμα στις άκρες του χωραφιού για να μην μπαίνει το ζευγάρι στα διπλανά χωράφια

Χωρίς βροχή, στέγνια.

Αισθάνθηκα αγαλλίαση, ψυχική ευφορία.

Κοροϊδεύω, περιπαίζω, γελώ εις βάρος κάποιου.

Η ζαλάδα.

Ανακατεύω. Πχ το χώμα, τα ρούχα στη ντουλάπα.

Όχι απ' ευθείας αλλά γύρω-γύρω. Από ποιο μακρινό δρόμο. *Πάμε ανάγυρα, απ΄ τον όχτο, το χωράφι είναι μια λάσπη*.

 Ο βαφτισιμιός, το βαφτιστήρι.

Ανακατεύω, αναταράσσω. *Ανάδεψε το γάλα να μην κολλήσει*.

Βγάζω, εκπέμπω δυσοσμία.

Συνέρχομαι, ανακτώ τις δυνάμεις μου μετά από κούραση ή ασθένεια.

Καταριέμαι. Αναθεματίζω.

Αναίσθητος.

Καθισμένος καλύτερα και πιο αναπαυτικά.

Σωματική δύναμη, κουράγιο, ψυχική διάθεση, όρεξη, τόλμη. Η αντοχή. *Δεν έχω ανάκαρα*.

Όλα μαζί, ανακατωμένα.

Το αίσθημα καψίματος στο στομάχι, οι καούρες.

Η θέση με λυγισμένα τα γόνατα με το βάρος του σώματος να πέφτει στα δάχτυλα των ποδιών.

Μικρό ευχάριστο διάλειμμα που συνήθως προμηνύει  άσχημη έκβαση. *Είχε μια αναλαμπή, μετά από λίγο όμως ξεψύχησε*. * Έκανε μια αναλαμπή και μετά άρχισε το χιονόνερο*.

Το ξεπάγωμα, η τήξη η μετατροπή από στερεό σε υγρό. π.χ. παγωμένου λαδιού, λίπους, καταψυγμένου προϊόντος.

Το άτομο που δεν άλλαξε τα ρούχα του. Να βγάλει τα βρώμικα, προκειμένου να φορέσει *αμάλαγα* καθαρά.(Πού πας έτσι ανάλλαγος, τι θα ειπεί ο κόσμος!*.

Αραιοπλεγμένη (για δαντέλα ).

Το κρασί της μετάληψης.

Ο αχτένιστος. Άτομο με ανακατεμένα, μπερδεμένα μαλλιά.

Το χνούδι.

Το τύμπανο του αυτιού *Μου ‘φαγες την αναμέλα*.

Απόμερα, σε τόπο απομακρυσμένο. Παράμερα

Απομακρύνομαι, μετακινούμαι από την θέση μου. Παραμερίζω

Κοροϊδεύω, εμπαίζω, γελώ εις βάρος κάποιου.

Αναστάτωση, ακαταστασία *Ο λύκος στην αναμπαμπούλα χαίρετε*.

Από τα πολύ παλιά χρόνια. Ανέκαθεν.

Η ανάπαυση, η ξεκούραση. *Αναπαή δεν έχεις, κάτσε μια στάλα να πάρουμ' ανάσα!*.

Απρόσμενα, μη αναμενόμενα.

Ησυχάζω. *Δεν αναπαύομαι αν δε τα ιδώ να ‘ρχονται*.

Ανακατεύω το προζύμι, που είχαν κρατήσει από προηγούμενο ζύμωμα, με αλεύρι και νερό, για να ανανεωθεί και να γίνει περισσότερο.

Κακοτυχία, μεγάλη δυσκολία.

Η τύχη, το ποδαρικό. * 'Εχει καλό αναραχό κι όλα του πάνε καλά*.

Ανατρίχιασα.

Ο αραιός

Το ζώο που δεν έχει αρμεχτεί.

Ρούχο ριγμένο στον ώμο. * Έβαλε το σακάκι ανάρριχτα και πάει*.

Το νηστίσιμο φαγητό. Το αλάδωτο. *Άφησες το φαΐ ανάρτυγο*.

Ανάσα, ξεκούραση, ανακούφιση. * Ανασασμό δεν έχει, απ' το πρωί παλεύει*.

Ανακατεύω, ψάχνω.

Πέφτω με την πλάτη στο έδαφος. *Πέφτω τ' ανάσκελα*.

Γύρισα όλα τα σπίτια ψάχνωντας κάτι.

Αντιδρώ, θυμώνω. Παίρνω τ΄ απάνω μου.

*Μου ‘κοψες τον αναφακά*. Η τύχη, το όφελος.

Ανακατεύω το περιεχόμενο ( πούσια ή άχυρα) στα μαξιλάρια και στα στρώματα για να ανασηκωθούν και να πάρουν αέρα να γίνει πιο αφράτα. Να αεριστούν και να φρεσκαριστούν.

Ο αφράτος, ο αεράτος.

Μασάω ξανά την τροφή, μηρυκάζω.

Ο ανυπόμονος, αυτός που δεν κρατιέται.

Το *κόκαλο* που μας βοηθάει να φοράμε τα παπούτσια.

Ψωμί ζυμωμένο με προζύμι.

Ο αγνώριστος. * Με τόσα μαλλιά και γένια ανεγνώριμος έγινες*.

Χωρίς κόπο, χωρίς προσπάθεια.

Ξύλινη κατασκευή που περιστρέφεται κι έτσι ξετυλίγεται το νήμα της κούκλας που έχει τοποθετηθεί επάνω της και τυλίγεται στα μασούρια.

Μηχάνημα που συνεργάζεται με την ανέμη. Τα βασικά μέρη του είναι: ο τροχός, ένας ιμάντας και ο άξονας. Ο τροχός περιστρέφεται με μανιβέλα. Κινεί τον ιμάντα, ο οποίος μεταφέρει την κίνηση στον άξονα. Στον άξονα τοποθετούμε το μασούρι (καλάμι) το οποίο περιστρέφεται μαζί του. Στο μασούρι στερεώνουμε την άκρη από το νήμα που έχουμε τοποθετήσει στην ανέμη. Καθώς το καλάμι περιστρέφεται, τραβά το νήμα από την ανέμη, θέτοντάς την έτσι σε περιστροφική κίνηση, το οποίο σιγά σιγά τυλίγεται πάνω του. Όταν γεμίσει με κάποια ποσότητα αντικαθίσταται από άλλο άδειο. Έτσι συνεχίζεται η διαδικασία έως ότου ετοιμάσουμε την ποσότητα που είναι απαραίτητη.

Βροχή συνοδευόμενη από άνεμο.

Ψεύτικη κύηση.

Χωρίς σκέψη- μυαλό, ανοησία.

Χωρίς προκοπή , ακαμάτης, τεμπέλης.

Χωρίς να ρωτήσει και να λάβει άδεια. * Mπήκε ανερώτηγα στο χωράφι*.

Αυτός που δεν ευχαριστείται.

Αχόρταγος.

Συνηθέστερα λέγεται ο τόπος που δεν τον βλέπει ο ήλιος.

Ασθενής, ανάπηρος, χωρίς δυνάμεις αδιάθετος. < br> Ουσιαστικό: Ανημπόρια.

Ασθένεια των ζώων. Μεταδίδεται στον άνθρωπο με την επαφή ή τη χρήση προϊόντων από ζώα που νοσούν.

Αυτός που δεν έχει νιφτεί, ο άπλυτος στο πρόσωπο και τα χέρια.

Χωρίς όρεξη, ανορεξία.

Μαζί.

Συνεταιρικός, ομαδικός.

Συναντώ.
Ουσιαστικό: Αντάμωση * Καλή αντάμωση*. Με το καλό να ξαναβρεθούμε.

Είδος ύφανσης στον αργαλειό, με χρωματιστά τετράγωνα.

Αγριεύω, θυμώνω, γίνομαι  αντάρτης.

Απρόσεχτα, άτσαλα και βιαστικά. *Άνταφλα περπατάει και θα φάει τη μούρη του*. ( Θα πέσει και θα χτυπήσει)

Το εσωτερικό ράσο των ιερέων.

Το έντερο. * Δε μου 'μεινε άντερο απ' τα γέλια*.

Ο πόνος των εντέρων, της κοιλιάς.

Σηκώνομαι για λίγο από τη θέση μου, προκειμένου να γίνει μια σύντομη χρονικά εργασία και κάθομαι ξανά. *Αντεσήκω τα χέρια σου να στρώσω το πανί*.

Έθιμο – συνήθεια *Το ‘χει αντέτι το χωριό*.

Τα πόδια.

Βάβω την παλάμη μου στο μέτωπο, πάνω από τα μάτια, για να μη με στραβώνει ο ήλιος.

Κυλινδρικά εξάρτημα του αργαλειού. Στο πίσω αντί τυλίγεται το στημόνι και στο μπροστά το υφαντό.

Γιορτή που οργανώνουν οι συγγενείς των *νιόνυφων*, για την επίσκεψη - επιστροφή της νύφης στο πατρικό της σπίτι, μετά την όγδοη μέρα του γάμου.

Το αντίδωρο.

Περπατάω χτυπώντας δυνατά τα πόδια μου.

Παραπροχθές.

Επιφυλάσσομαι, έχω αντίρρηση.

Αντί, προκειμένου να.

Ξύλινο ή μεταλλικό δοκάρι, τσιμεντένια ή πέτρινη ή άλλη κατασκευή, που μπαίνει ως υποστήριγμα. Το στήριγμα, η υποστύλωση. 

Πρόχειρο και μικρής ποσότητας φαγητό, για αντιμετώπιση μεγάλης πείνας.

Άνθρωπος χοντροκομμένος χωρίς ευαισθησίες. Βλάκας, χαζός. Που δεν αντιλαμβάνεται τι του λες. Δυσκολεύεται σε όλους τους τομείς. Γλώσσα, μαθηματικά κλπ.

Ο ανδρικός, έτσι όπως ταιριάζει στους άντρες.
Eεπίρρημα: . αντρίκεια. *Αντρίκειες κουβέντες*.

Μεγαλόσωμη και δυναμική γυναίκα.

Μάλλινο ρούχο φτιαγμένο στον αργαλειό και επεξεργασμένο στη νεροτριβή. Κλινοσκέπασμα.

Η ελλαττωματική ύφανση στο πανί του αργαλειού. Το κενό στη ύφανση.

Ξύλινο δοκάρι, πάνω από το παράθυρο για να κρατάει το βάρος του τοίχου.

 Αχτένιστος, με μπερδεμένα γεμάτα κόμπους μαλλιά. 'Μην είσαι αξάγκληγη, θα σε περάσουν για τρελή'.

Αυτός που δεν έφτασε έως την άκρη.

Απάντηση- επίπληξη στο επιφώνημα α! * Άξινος. Δε μ΄ακούς που σου μιλάω. Ούλο α! και α!*

Ήσουν άξιος και τα κατάφερες, μπόρεσες. * Αξιώθηκες και γίνηκες μεγάλος και τρανός*. * Δεν αξιώθηκα να πάω*.

Αξύριστος.

Βρίσκω μέρος  να προφυλαχτώ από το κρύο, τη βροχή, το χιόνι.

Η παλάμη.

Με επιμονή, φορτικά. *Απάνου κατ' απάνου να με φιλήσει*.

Απάνω, επάνω.

Προσδοκία, ελπίδα, αναμονή. *Δεν έχω καμιά παντοχή* . *Έχω την απαντοχή μου σε σένα*.

Το φορτίο στο πάνω μέρος του σαμαριού. Όταν κάποιος φορτώνει σακιά σε ένα ζώο βάζει από ένα σακί δεξιά και αριστερά στα πλευρά του ζώου και ένα τρίτο από πάνω ανάμεσα στα άλλα δύο, το Απανωγόμι.

Χρεώνω στο λογαριασμό του οφειλέτη περισσότερα από τα πραγματικά χρεωστούμε να.

Προίκα που δίνεται, συνήθως μετά τον γάμο.

Χρηματική απαίτηση επιπλέον της συμφωνημένης.

Αυτός που δεν παρουσιάζει παραλλαγές, ή διαφορές σχετικά με κάποιον άλλο, ο εντελώς όμοιος *Ίδιος κι απαράλλαχτος*· Ο αμετάβλητος.

Αφήνω, εγκαταλείπω, παρατώ.

Η απάτη. Η πράξη του απατεώνα. 

Κάνω έρωτα με μια γυναίκα. Λέξη η οποία χρησιμοποιείται κυρίως για την αποφυγή άλλων μειωτικών, προσβλητικών, χυδαίων λέξεων, για τη σεξουαλική πράξη.

Αθάνατος, πολύ γερός, ανθεκτικός (πχ ύφασμα, παπούτσια).

Χωρίς πεντάρα (νόμισμα αξίας πέντε λεπτών της δραχμής) άφραγκος, αδέκαρος.

Το αχλάδι.

Αχλαδιά.

Αφήνω κάτω κάτι πού κρατάω στα χέρια μου.

Έτοιμος για δράση, σε ετοιμότητα. *Πέρνα και φώναξε. Θα είμαι απίκου*.

*Έπεσε τ΄ απίστομα'. ' Έπεσε με το πρόσωπο κάτω. *Βάλε το λεβέτι απίστομα να στραγγίσει*.

Ευρυχωρία, άνεση.

Ύφασμα μεγάλων διαστάσεων, από νήμα μαλλιών κατσίκας. Τις χρησιμοποιούσαν για το κουβάλημα των άχυρων από το αλώνι στον *πλέχτη* (αποθήκη σπιτιού).

Ελαφρύ υφαντό μάλλινο ρούχο, μικρού μεγέθους. Το έστρωναν πάνω στο κρεβάτι.

Αποκρίνομαι, απαντάω σε κάποιον που με φωνάζει, που με καλεί. Απλοήθηκα: Απάντησα.

Από το προηγούμενο βράδυ.

Το σούρουπο.

Μετά τη βροχή.

Είμαι πολύ άρρωστος. Επιδεινώνεται η κατάστασή μου.

Από αυτόν. Χρησιμοποιείτο απαξιωτικά. *Μη πάρεις τίποτε από δαύτονε*.

Ξυπόλητος. Χωρίς υποδήματα.

Διώχνω, απομακρύνω, ξεφορτώνομαι.

Από την κοντινή σε μας πλευρά, *Αποδώθε απ’ το ποτάμι*.

Επιθυμώ κάτι να βρω. Θέλω. *Αποζητώ λίγη ηρεμία*.

Από τα θεμέλια. *Τίποτε δε βρήκαμε, το χτίσαμε μόνοι μας αποθεμελιού*.

Εναποθέτω, ακουμπάω, αφήνω κάτω κάτι που κρατώ.

Ο φούρνος που είναι ακόμα ζεστός αφού τον έχουμε χρησιμοποιήσει μια φορά *Ρίξε το ψωμί στο φούρνο τώρα που είναι αποκαής*.

Ότι μένει μετά το πέρασμα της φωτιάς. * Στάχτες κι αποκαΐδια*.

Πολύ κουρασμένος, εξαντλημένος.

Κουράζομαι. *Κάτσε, να σταθούμε μια στάλα, απόκανα*.

Από την άλλη πλευρά.

Τα μικρότερα κλαδιά από ένα δέντρο που κόψαμε. Τα πιο χοντρά (κούτσουρα και σειρήνες) πηγαίνουν στο σπίτι για τη θέρμανση του χειμώνα. Τα λεπτότερα ( τα απόκλαρα) χρησιμοποιούνται είτε για προσάναμμα είτε για το κάψιμο του φούρνου ή την περίφραξη χωραφιών.

Σταματώ το θηλασμό *Αποκόψαμε τα κατσίκια*.

Από κοντά. *Την πήρε απόκοντα να δει που πάει*.

Καταραμένος. *Αϊ το αποκορομμένο εδώ ήρθε, θα με φάει*, για την παρουσία φιδιού. Για οποιοδήποτε κακό ή αρρώστια ανίατη ή μεταδοτική *Αποκαρωμένη να' ΄ναι*.

Τρώω για τελευταία φορά κρέας πριν τη νηστεία.

Απαντώ, δίνω απάντηση.
Ουσιαστικό: Απόκριση. * Του μίλησα, μα απόκριση δε πήρα*.

Ξεχνώ τελείως .

 Απελπίζομαι, απογοητεύομαι. Χάνω το θάρρος μου.

Το σχόλασμα της εκκλησίας.

Απελευθέρωση χωραφιών για ελεύθερη βόσκηση.
Ουσιαστικό: Απολυσιώνα

Η μέρα νηστείας κατά την οποία τρώμε κρέας.

Αποκρεύω.

Ξεραίνομαι εντελώς.

Τα μικρότερα κλαδάκια από ένα κομμένο μεγάλο κλαδί.

Απέξω. * Έμαθες το μάθημα? - Απόξω κι ανακατωτά*.

Το αποκληρωμένο παιδί.

Επιπλήττω, κατσαδιάζω, μαλώνω.

Η τουαλέτα, το μέρος, το αποχωρητήριο.

Το υπόλοιπο από το φαγητό, μαζί με το νερό ( χωρίς σαπουνάδα) από το ξέπλυμα των πιάτων και της κατσαρόλας . Αν δεν ήταν αρκετό προσέθεταν και κάποια επιπλέον ποσότητας τροφής και τάιζαν τα χοιρινά.

Απέβαλλε.

Μένω άφωνος με το στόμα να χάσκει, από έκπληξη ή αδυναμία να δώσω απάντηση. Τα χάνω.

Ο σκιερός.

Ο τόπος που είναι σκιερός, ο ανήλιος. *Γείραν τ΄ απόσκια στο χωριό*.

Σκουπίζω

Κάνω παρέα, περνώ το βράδυ με συντροφιά.

Απόψε το βράδυ.

Το στερνοπαίδι, το τελευταίο σε σειρά γέννησης.

Κουράζομαι, κοπιάζω, εξαντλούμαι, αποκάνω.  *Απόστασα ο καημένος* .*Απόστασε το ζωντανό απ΄ το πήγαιν' έλα*. *Μην τρέχεις, θα αποστάσεις γρήγορα*.

Η κούραση *Έχω μια αποστασίλα*.

Απευθύνομαι.

Απότιστος.

Τελειώνω το φαγητό μου.
Συνηθέστερο είναι το απόφαγα. Τέλειωσα το φαγητό μου

Από κάτω. Κάτω από. *Η γάτα μπήκε απουκά απ' το κρεβάτι*.

Απούλητος.

Aπ’ όλους, απ’ όλες, απ’ όλα. * Πήρα απ' ούλα τα καλά*.

Από το επάνω μέρος.

Τα αποφάγια, τα υπολείμματα του φαγητού.

Χρησιμοποιημένο, φορεμένο ρούχο.

Φορεμένο ρούχο, παλιό. Το μεταχειρισμένο.

Απέφυγα.

Στέκομαι σαν χαμένος, τα έχω χαμένα.

Σειρά – γραμμή *Αν είσαι και παππάς μα την αράδα σου θα πας*. * Κοιμούνται αραδαριά*.

Άμαξα που τη σέρνουν βόδια ή άλογα.

Καλαμπόκι, αραβόσιτος.

Καλαμποκιά.

Ο εξαφανισμένος, ο άφαντος, αυτός που τρέπεται σε φυγή. * Μόλις με είδε έγινε άρατος*. * Άρατος έγινε , πάει, μην τον είδατε*.

Δυστυχώ.

Ο δυστυχής, συφοριασμένος, κακότυχος. *Μαύρος κι άραχλος*.

Κακομοίρης, ταλαίπωρος. Ο άμοιρος.

Μεταλλικές κινητές χειρολαβές. (Τα χερούλια στο λεβέτι).

 Η μηχανή που χρησιμοποιούσαν  τα παλαιότερα χρόνια για την  ύφανση. 

Το εργαστήρι.

Καθυστέρηση, αργοπορία .

Η λαβή, το χερούλι, της τέσας.

Άρεσε.

Αράντιστος.

Ο αριθμός.

Όχι συχνά.
- * Βλέπεις καμιά φορά το Γιώργη? - 'Αριά και που*.

Το αραιό τσιμεντοκονίαμα.

Το πόδι. * Άπλωσε τις αρίδες του και 'πιασε όλο το παραγώνι*.

Το πόδι *Άπλωσα την αρίδα μου*.

Χειροκίνητο ξυλουργικό τρυπάνι.

Αραιώνω. Ξερίζωμα φυτών, ( καλαμπόκι, μαϊντανό, καρότα κλπ.), ώστε αυτά που μένουν να έχουν αποστάσεις για να αναπτυχθούν καλύτερα.
Ουσιαστικό Το άριεμα.

Το μάζεμα καρπών που είναι λιγοστοί πάνω στα δέντρα ελιών, καρυδιών. Το κοκολόι.

Περιοχή με αραιά δέντρα *Πάμε τα πρόβατα στις αριομάδες να βοσκήσουν*.

Κάνω μεγάλα βήματα.

Είδος αγκαθωτού θάμνου .

Η κουταμάρα, η ανοησία που λέγεται κατά τη διάρκεια της συζήτησης.

Σύνολο από όμοια πράγματα περασμένα σε κλωστή (σύκα - καπνός κλπ.).

Ο σωρός, η στοίβα που δημιουργείται από τις πέτρες που μαζεύουν οι καλλιεργητές και τις ρίχνουν σε συγκεκριμένα σημεία πολλές μαζί (συνήθως στην άκρη του χωραφιού).

Αυτός που μόλις αρμέχτηκε (συνήθως για το γάλα ή το κρασί).

Το πολύ αλατισμένο γάλα για τη συντήρηση του τυριού (φέτα).

Το θηλυκό αρνί.

Ο ασουλούπωτος, ο άτσαλος.

Μεγάλη λίμα για τη λείανση ξύλων ( πχ τα στειλιάρια - τις ξύλινες χειρολαβές - σε τσεκούρια σκεπάρνια, κασμάδες κλπ. εργαλεία), καθώς και των νυχιών των αλόγων προκειμένου να τα πεταλώσουν.  

Αμάσητος * Αροκάνηγο το έφαγες το ψωμί*.

Απρόσεχτος, ατσούμπαλος, απλάνιγος

Αυτός που δεν χορταίνει * Δεν ρουπώνει τούτος εδώ. Άδειασε τον τέτζερη κι ακόμα τρώει*.

Πιάνομαι και κρατιέμαι σφικτά.

Δεν νηστεύω, τρώω αρτύσιμα.
* Αρτύθηκα*. Έφαγα κάτι απαγορευμένο σε περίοδο νηστείας.

Βάζω λάδι στο φαγητό. *Να αρτύσεις το φαΐ*.

Σηκώνομαι απότομα και χωρίς λόγο και σου επιτίθεμαι. *Αρτάρα έκανε να με καταπιεί.*

Ασυνάρτητα λόγια, κουβέντες χωρίς ουσία, περιεχόμενο. * Τι αρταρήματα μου λες τόσην ώρα και κάθομαι και σ΄ ακούω*.

Τρέχα γύρευε, ανακάτωμα, χωρίς τάξη -σειρά, ακαταστασία * Άρτζι μπούρτζι και λουλάς*.

Βρεγμένος ως το κόκκαλο *Έγινα αρτσίδι*.

Απαγορευμένη τροφή  σε περίοδο νηστείας (κρέας, ψάρι, αυγό, γαλακτοκομικά)

Το ξεκίνημα, η αρχή.

Οι άρχοντες, οι διοικούντες.

Αυτός που δεν έχει σαραντίσει. Δεν έχει κλείσει σαράντα μέρες.

Σε σπουδαία συμβάντα όπως γέννηση και γάμος, συγγενείς και φίλοι μαζί με τις ευχές για ευτυχία και καλή ζωή, κάνουν δώρα ( κοσμήματα, λουλούδια, χρήματα ) στο νεογέννητο και στη νύφη. Γενικότερα το ασήμωμα για καλή τύχη συναντάται σε κάθε τι σημαντικό καινούριο (Αγορά νέου αυτοκινήτου, σπιτιού).

Ο ωραίος, ο λεβέντης, το παλικάρι.

 Χωρίς κανένα σχέδιο, πρόγραμμα, οργάνωση. Ασχεδίαστα.

Άσχημος- η- ο

Δοχείο φτιαγμένο από δέρμα κατσικιού ή αρνιού καταλληλά επεξεργασμένο για τη μεταφορά υγρών (μούστος).

Ασχολιέμαι

Χωρίς έγνοιες, σκοτούρες.

Φαρδύ φόρεμα.

Ξεφυσάω, εισπνέω και εκπνέω με ήχο από θυμό ή στεναχώρια.

Αυτός που αρρωσταίνει τακτικά, ο ασθενικός - ευπαθής.

Ο κεραυνός.

Το κενό που δημιουργείται μεταξύ της στέγης και του τοίχου, στο εσωτερικό μέρος του οικήματος.

Το άστρο, αστέρι.

Είδος φιδιού- οχιά.

Το φως των αστεριών τη νύχτα χωρίς φεγγάρι.

Ακατάστατος, *Έφυγα κι άφηκα το σπίτι ασυγύριγο*.

Ανοησία, απρονοησία.

Ασυναίσθητα, χωρίς επίγνωση.

Ο λαίμαργος, ο αχόρταγος.

Θάμνος με έντονη μυρωδιά και όμορφα κίτρινα άνθη.

Λέξη που λέμε στα μωρά στα πρώτα τους βήματα.

Ο ατζαμής.

Ατσαλάκωτος. Καλοσιδερωμένος , καλοντυμένος.

:επιτήδειος, ικανός, έξυπνος, επιδέξιος, γάτος? πονηρός

Αυτός που προκαλεί ζημιές από αδεξιότητα. Ο ασουλούπωτος, ο κακοφτιαγμένος.

Αυτού. Το χρησιμοποιούμαι όταν δε γνωρίζουμε το όνομα * Αυτουνού του ανθρώπου*.

Αφηρημένος βλάκας, άχρηστος *- Πήρες αυτό που σου είπα? -Όχι, το ξέχασα! -Μα καλά, μπίτι αφαιρεμένος είσαι*.

Είδος αγκαθιού, με μπλε χρώμα και σκληρά αγκάθια.

Εξαφανίζω, δεν αφήνω ίχνος .

Αφήστε.
Ρήμα: αφήνω.

Δίνω αφιόνι, ναρκώνω.

Καινούργιο ρούχο. Που δεν έχει χρησιμοποιηθεί.

Όταν η πληγή μολύνεται και έχει φλεγμονή. *Το σπυρί αφόρμισε*.

Όποιος δεν έχει χρήματα.

Ο αφρός. (Από το κρέας που βράζει , το γάλα κλπ.)

Αυτός δεν φτουράει, δεν επαρκεί, δεν είναι αρκετός. *Δε φτούρησε το ψωμί*.

Η άφθα. Έλκη - πληγές που εμφανίζονται στα χείλη, στη γλώσσα, ή μέσα στο στόμα.

Ο ανικανοποίητος, που δεν ευχαριστιέται με τίποτε. * Ό,τι κι αν του κάνεις, αφχαρίστηγος είναι*.

Πριν φωτίσει, νωρίς το πρωί.

Όποιος δεν έκανε προκοπή στη ζωή του, ή δεν είναι ικανός να κάνει χαΐρι, ο ανεπρόκοπος.

Οι όρχεις.

Αδυνατίζω, χάνω μυϊκή μάζα.

Ασθενικός, αδύνατος, λιπόσαρκος.

Πριν το ξημέρωμα, πριν να φωτίσει.

Αν, εάν. *Άχε το 'ξερα, θα ‘βλεπες τι θα 'κανα*.

Το χείλος, *Για δε γελάει τ΄αχείλι σου*.

 Βάζω άχυρο στο παχνί των ζώων.

Το άχυρο.

Το κοίλωμα της καμινάδας του τζακιού.

Βουίζω. *Που πας? Αχίζει το ρέμα*. Τρέχει πολύ νερό και παράγεται έντονος ήχος - βουητό από την ορμητική ροή.
Ουσιαστικό: Αχός.

Γκορτσιά.

Το αποτύπωμα του πέλματος, το ίχνος, η πατημασιά.

Ήχος ακαθόριστος , βουητό.

Διώχνω, ζώα ή ανθρώπους, με δυνατές φωνές ή βρισιές. Αποπαίρνω.

Χαώδης κατάσταση, ανακάτεμα, μπέρδεμα, πραγμάτων, καταστάσεων ή γεγονότων. Όταν επικρατεί σύγχυση αντί να διευθετηθεί μια κατάσταση. * Διάβαζα τόση ώρα και τίποτα δε κατάλαβα, ένας αχταρμάς είναι όλα στο μυαλό μου*.

Η σβελτοσύνη, η γρηγοράδα.

Πάρα πολύ γρήγορα, άμεσα, χωρίς να μεσολαβήσει χρόνος.

Περιφρονώ, δεν λαμβάνω υπόψη, αδιαφορώ, δεν υπολογίζω.